OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA BESLENME
Çağımızda bireyler yaşamlarının en önemli süreçlerini okulda
geçirmektedir. Altı-on iki
yaş grubunu kapsayan bu dönem bireyin hem
fiziksel olarak büyüyüp geliştiği zaman zaman yoğun psikolojik sorunlar yaşadığı, kimlik kazandığı,
hem de akademik ve mesleki birikimlerini sağladığı yıllardır. Bu dönem; fizyolojik, psikolojik ve
sosyal gelişim ile büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu, yaşam boyu sürebilecek davranışların büyük ölçüde
oluştuğu ve
bireylerin bilgi almaya ve alışkanlık
kazanmaya en elverişli oldukları dönem olarak
düşünülmektedir. Okul çağı; 6-12 yaş grubundaki çocukları kapsar. Okul çağında yavaş, ancak sürekli olan büyüme ve gelişme ergenlik döneminde artar. En hızlı büyüme
kızlarda 10-12, erkeklerde ise yaklaşık 11-14 yaşlarında başlar. Vücut ağılındaki artış yaklaşık 20 yaşına kadar devam eder. Boy uzunluğundaki artış ise kızlarda 17 yaştan sonra genellikle durur; fakat erkeklerde
yavaş da olsa devam eder. Büyüme süreci
önemli miktarda enerji ve yeni dokuların yapımı
için daha fazla miktarda protein, mineral ve vitamin gerektirir. Enerji
ve besin ögelerinin yeterli ve dengeli karşılanabilmesi için bu yaş grubu çocukların tüketmeleri gereken
besinlerin iyi kaliteli ve yeterli miktarlarda olması önem taşır.
Okul Çağı Çocuklarında
Beslenme Sorunları ve Alışkanlıkları
Yetersiz ve dengesiz beslenme dünyanın birçok
ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de
çocukların içinde bulundukları sağlıklı ortamın
büyük ölçüde bozulmasına, buna bağlı çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına ve çocuk
mortalite ve morbidite hızlarının önemli ölçüde etkilenmesine neden olmaktadır.
Çocuğun beslenmesinde amaç; normal, sağlıklı büyüme ve gelişme ile olumlu beslenme alışkanlığının kazandırılmasını sağlamaktır. Ancak çocuğun
toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak girdiği okul çağı dönemde, genellikle okulda ve okul dışında
tek başına kalan çocukta yanlış beslenme alışkanlıkları sıkça görülmektedir. Çocuğun ne miktarda ve hangi tür besinlere ihtiyacı
olduğunu bilmemesi, düzensiz besin alması,
yanlış besin seçimi, besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve saklanmasındaki hatalı
uygulamalar, okullarda verilen ve yenilen besinlerin uygun olmayışı beslenme
sorunlarına neden olmaktadır.
Bu çağdaki çocuklarda görülen başlıca beslenme sorunları zayıflık veya şişmanlık, anemi (kansızlık), vitamin
yetersizlikleri, iyot yetersizliği ve diş çürükleridir. Bunların yanında, bu çağ çocuklarında son yıllarda görülen şişmanlığın artışı ile metabolik sendrom riski de ilişkilendirilmektedir.
Çocuğun
yeterli ve dengeli beslenmesinin en önemli
göstergesi
büyüme
ve gelişmesidir.
Büyümenin
yeterliliği
çocuklarda
yaşına
ve cinsiyetine göre olması gereken vücut ağırlığı
ve boy uzunluğunun
saptanması ile anlaşılır.
Besinlerden
günlük
alınan
enerji, protein, vitamin ve minerallerin vücutta
en elverişli
olarak
kullanılabilmesi
için
dört
besin grubunda yer alan besinlerin öğünlere
dengeli
dağıtılması
gerekir. Okul çocuklarında
yapılan
araştırmalar
çocukların
büyük
çoğunluğunun
kahvaltı
etmeden okula gittiklerini göstermektedir. Çocuk
zamanını;
oyun oynama ve çalışma
faaliyetlerine uygun şekilde
ayarlamayı
öğrenmelidir.
Yeni bir günün
başlangıcında,
bütün
gece geç
kalan vücudun, çalışma
gücüne
kavuşması
için
sabah kahvaltısının
önemi
büyüktür.
Uzun süren
bir açlık
sonucu kahvaltı
edilmediğinde
kişi
kendini güçsüz
hisseder, başı
döner,
yeterli enerji oluşmadığı için
zihinsel faaliyetler özellikle dikkat, çalışma
ve öğrenme
yeteneği
azalır.
Okulda
başarı
düşer.
Kahvaltı beyin fonksiyonları için
gerekli enerjiyi sağlayarak
öğrenmeyi
olumlu yönde
etkiler. Sağlıklı beslenme için üç
öğün
yemek önemlidir.
Çok
farklı
besinlerin tüketimi
enerji sağlamanın
yanında,
çocukların
ihtiyaç
duydukları
protein,
karbonhidrat, yaş,
vitamin ve mineralleri de almalarını
sağlar.
Besin çeşitliliğinin
önemini
farklı
besin gruplarında
inceleyecek olursak;
1. Süt,
peynir ve yoğurt
çocukların
güçlü
kemiklere, dişlere
ve kaslara sahip olmak için
Gerekli
olan protein, kalsiyum ve D vitaminini sağlar.
Bu gruptan günde
2-3 porsiyon
Tüketilmelidir.
2. Et, tavuk, balk, yumurta, kuru fasulye güçlü
kaslar ve sağlıklı
kan için
gerekli olan
Protein,
demir, B vitaminleri ve bazı mineralleri
Sağlar.
Bu besinlerden günde imkânlar dâhilinde 2-
3
porsiyon tüketilmesi
önerilmektedir.
3. Ekmek, tahıl
ve makarna B vitamini, demir,
Mineral
ve posa içerir.
Bunlar ayrıca
iyi bir
Karmaşık
karbonhidrat kaynağıdırlar
ve çocukların
Aktiviteleri
için
gereken enerjiyi sağlarlar.
Bu grup
Besinlerden
günde
6-9 porsiyon tüketilmesi
Önerilmektedir.
4. Sebzeler A vitamini, C
vitamini, karmaşık
karbonhidratlar ve posa içerir. Ayrıca belirli
Miktarlarda
B vitaminleri, potasyum, kalsiyum ve diğer
mineralleri içerir.
Günde
3-4
Porsiyon
tüketilmesi
önerilmektedir.
5. Meyveler; çocukların
cildi, göz
ve diş
eti sağlığı
için
gereken A ve C vitamini,
Potasyum
ve diğer
mineralleri içerir.
Meyveler ayrıca
karbonhidrat ve posa da içerir.
Çocuklar
genellikle doğal
şeker
kaynağı
olan meyveleri severler. Günde 2-3 porsiyon
Meyve
yemeleri önerilmektedir.
ÇOCUKLAR İÇİN
BESLENME ÖNERİLERİ
Birçok çocuk için en iyisi düzenli bir program ile beslenmesidir. Okul
öncesi
dönemde
olduğu
gibi, düzenli
beslenme ihtiyaçları
devam eder. Çünkü
açlığa
Yetişkinler
kadar dayanamazlar. Yemekler düzenli olmadığında çocuklar gün boyunca
Daha
fazla abur cubur yeme eğiliminde
olur ve yemek zamanı daha az aç olurlar. Aynı
Nedenle yemeklerin sıklıkla atlanmacıda iyi bir fikir değildir.
Ayrıca
çocuklar
güne
iyi bir başlangıç
yapabilmek için
kahvaltıya
ihtiyaç
duyarlar.
Yemek zamanı iyi bir aile zamanı olmalıdır.
Çocuklara
besleyici besinleri yemelerini söylemekle,
bunu göstermek
aynı
etkiye sahip değildir.
Çocuklar
aileleriyle birlikte yemek yediklerinde genellikle daha çeşitli
ve besleyici yemekler yerler. Aynı
zamanda sosyal davranış modelleri geliştirirler.
Kahvaltı,
öğle
veya akşam
yemekleri çocuklara
olumlu yeme alışkanlıkları
kazandırmada
iyi birer fırsattır.
Çocukların kendi besin seçimlerini yapmalarına izin verilmelidir.
Çocuklara
neyi,
Ne
kadar yiyeceklerine karar verme konusunda şans
tanıyın
Onların
kişisel
besin
Tercihlerine
ve damak zevklerine saygı gösterin. Onlara yemek istemedikleri yemekleri
Kibarca
reddetme fırsatı
verin. Çocuklara
ana ve ara öğünleri
planlamaya katılma
fırsatı
verin. Bu onlara besin seçmede nasıl karar vermelerini öğreten
bir yoldur. Çocuklar
planlanmasına
ve hazırlanmasına
katıldıkları
besinleri daha çok
severler. Onları
zorlamadan yeni besinler denemeye teşvik
edin. Yeni besinleri denemek yeni hobileri
Denemek
gibidir. Bu onların bilgilerini, deneyimlerini ve yeteneklerini arttır.
Çocuklar
Sık
olarak tükettikleri
besinleri daha çok
severler. Çocuklarınıza
düzenli
olarak meyve
Ve
sebze verirseniz ve kendiniz de yerseniz zamanla onları
seveceklerdir.
Ara öğünler çocuğun sağlıklı beslenme planını seçmesine katkıda bulunurlar.
Dikkatli
seçildiklerinde
ara öğünler
çocuğunuzun
gün
boyu almayı
ihmal ettiği
besin
Gruplarının
yerini doldururlar. Büyüme çağında
ara öğünlerde
süt,
ayran, meyve suyu,
Peynirli
ekmek vb. besinlerin tüketilmesi uygundur.
Çocukların bir öğünde veya bir günde değil, birkaç gün içinde tükettiklerinin
Toplam miktarı önemlidir. Çocuğunuz
ara sıra
belli birkaç
besini tüketmiyor
veya bir
Öğünde
fazla bir şey
yemiyorsa bunda endişe
etmenizi gerektiren bir durum yoktur.
Ana ve ara öğün zamanları çocuğunuzu sıkmayacak şekilde olduğunda beslenme
Alışkanlıkları da iyi yönde gelişir. Yemek
zamanında
oluşan
stres, besin tüketimine
Yansır.
Yemek zamanında
tartışma
ve eleştiri
yapmadan iletişim
kurmaya çalışarak
Güzel
vakit geçirilmelidir.